Pemuka Jaku

Pemuka Jaku
Niat ati penulis nengkebang siti blog ngena jaku Iban ngambika jaku tu enda lenyau mabun laya nitihka aki ini kitai ke Serawai Mandai Betangga Tunggang lalu pia mega awakka iya tau nyadika pesaka sida Titik Nasan Pantau Ajan Panjai Lengan, Tuai Sebayan ba Bedega Lintang Takang. Laman tu ukai semina ngenang pasal pemansang jaku Iban di sekula enggau budaya bansa Iban tang mega ngenang pekara pasal pengerindu diau begulai sejalai sereta bekunsi tuju pengidup enggau mayuh pupu raban bansa ba Malaysia. Kepenudi bendar, laman tu dikarapka ulih nyadika penyanding penemu ngagai bala nembiak ke agi belajarka jaku Iban baikka iya di tikas sekula, institut pematih pengajar tauka universiti.

"Dikelala Buah ari Langgu, Dikelala Basa ari Penyiru, Dikelala Bansa ari Jaku"

Sabtu, 4 September 2010

BUNGAI Kenunsung dipilih nyadi bungai menua

BA Malaysia bungai kenusung disebut ‘bunga raya’, tang di Indonesia dikumbai ‘kembang sepatu’ lalu di Filipina dikelala enggau nama ‘gumamela’. Pun enggau bungai tu endang dipilih orang mayuh taja pan iya dikangau ngena mayuh macham nama. Nyata amat bungai ulih meri penatai pemisi ti manah ngagai sesetengah menua.

Bah kati ba Malaysia dih? Semina sekeda bungai aja ke bisi ditanam enggau mayuh ba endur tanah tinggi. Iya ke bendar, nadai siku pan ke enda ngelala sereta rinduka bungai.

Bungai dikerindu ketegal suah dikait enggau tanda pemajik, pengelembut sereta penyayau. Tang taja pia, status sereta pemesai guna bungai kenusung nyau majak enda dikenang orang agi. Lebuh ke ngingatka Hari Pengerindu tauka Hari Valentine, bungai ros ukai bungai kenunsung ke dipilih orang. Mayuh nembiak rebak baru enda tentu nemu sejarah enggau pemesai guna bungai kenunsung ke dipilih nyadi bungai menua.

Udah menua kitai merdeka, dia Opis Betanam-betupi diasuh meri tuduh penemu senentang bungai ti patut dipilih nyadi bungai menua. Ba ujung taun 1958, Opis Betanam-betupi nuduhka tujuh bansa bungai iya nya bungai kenanga, bungai melor, bungai kelatai, bungai empaka, bungai tanjung, bungai ros enggau bungai kenusung.

Menteri Besai maya nya, Almarhum Tunku Abdul Rahman Putra al-Haj udah ngaturka randau madahka bunga kenunsung dipilih nyadi bungai menua Serakup Tanah Melayu kena 28 July 1960.

Bunga kenunsung dipilih nyadi bungai menua laban chura iya mirah sereta nandaka penegap politik enggau ekonomi lalu ngembuan pemerani lebuh napi penguji. Lima baji tauka kelopak ba bungai kenunsung nya dikaitka enggau lima prinsip Rukun Negara ti nyadi siti elemen penyerakup menua sereta nempa rayat ti enda bechiping penemu enggau pangan diri.

Bungai kenusung endang tentu nandaka Serakup Malaysia lalu ketegal nya iya udah diangkat nyadi bungai ke ngiaska rumah Parlimen, duit syiling enggau ringgit Malaysia, simbol Filem Negara sereta nyadi pengias banner lebuh maya bisi pengerami rasmi perintah.

Jabatan Warisan Negara ngakunka pekara tu. Nya alai ketegal tuduh penemu sida, perintah lalu ngangkatka bungai kenusung tu nyadi Waris Bansa kena 7 July 2007. Pengawa ke ngangkatka status bungai kenunsung nyadi bungai menua patut dijaga sereta diterima semua lapis mensia mayuh.

Bungai kenusung nya sebansa utai tumbuh ti bebungai ke seruran ditanam nyadi kayu pengias. Bungai kenunsung ke nyadi bungai menua dikumbai Hibiscus rosa-sinensis rex iya nya hibiscus China. Iya mega dikumbai ros China, bungai sepatu tauka kembang sepatu dalam jaku Melayu lalu asal iya ari raban Malvaceac sebilik.

Pun kayu kenusung mayuh ditemu asal ari barat Asia. Iya mayuh ditanam dikena nyadika pengias ba mayuh endur di tropika enggau separa tropika. Iya tu sebansa utai tumbuh ti bebungai sepemanjai taun.

Bungai tu mayuh macham chura, ari putih ngagai kuning enggau kalas tang ti dipilih menua kitai nya bechura mirah. Bungai iya besai tang enda bebau.

Kelia bungai kenunsung beguna ukai ketegal chura iya mirah tang laban ke dikena lebuh maya berubat chara tradisional. Bungai kenunsung tu bisi ngundan hibiscetin. Batang sereta daun iya ngundan kalsium oksalat, gemu enggau protein.

Nitihka padah orang, bungai tu tau dikena ngeyelapka isi ti angat, ngubat batuk sereta penyakit chelap angat. Tutuk bungai tu lalu tepu ke dalam ai. Udah nya iya ulih diunsut ba tubuh enggau pala.

Bungai kenunsung mega ulih ngubat penyakit kemi benanah. Rebus enam tauka tujuh pating bungai dalam tiga tauka empat gelas ai. Ai rebus nya ditapis lalu diperanginka tauka dijembui ba luar. Udah nya baru ulih diirup.

Bungai kenusung mega ulih digaga nyadi ai sirap laban ke engkeman enggau chura iya ke mirah. Spesies hibiscus bunga kenunsung ke dikumbai hibiscus sabdariffa iya nya Rosella bisi digaga nyadika ai irup ti sedap sereta ngembuan ubat.

Taja pia ba sesetengah endur di India, bungai kenunsung nyadika kereban dikena ngilatka kasut. Engka ketegal ulih dikena ngilat kasut, nya alai di Indonesia iya dikumbai Kembang Sepatu. Ai ke pansut ari bungai kenunsung dikumbai engkeman dikena sekeda chura kasut.

Daun bungai kenunsung ulih dikena ngurangka buk uban. Ambi entara 10 ngagai 15 lambar daun bunga kenunsung. Basu sereta kerenyukka iya dataika iya pansut lendir. Beresi kulit pala enggau buk ngena lendir nya. Udah 10 minit iya rangkai, baru buk nya tadi dibasu. Pengawa tu patut dikerejaka dalam timpuh dua kali seminggu.

Taun tu genap mih 50 taun bunga kenunsung udah diangkat nyadi bungai menua. Aram mih kitai sama-sama nyukung Jabatan Warisan Negara sereta agensi ke bukai ba baruh pegai Kementerian Penerangan, Komunikasi dan Kebudayaan nabur berita senentang pemesai reti bungai tu.

Kitai mega patut ngajar sereta mai nembiak rebak baru ngelala bungai tu. Institusyen pelejar baikka iya sekula, institut pematih pengajar, universiti enggau opis perintah patut bendar nanam bungai tu ba laman tauka endur sida.

Pengawa ke deka ngangkatka baru bungai kenunsung nyadi bungai menua patut diperatika enggau berat laban mensia mayuh kemaya hari tu udah jauh bendar enda tentu peduli sereta nemu penuduk enggau status bunga kenunsung ke nyadi bunga menua.

Tiada ulasan:

Catat Ulasan